به گزارش خبرنگار مهر، داود میرباقری بعد از ساخت مجموعه تلویزیونی "گرگ‌ها"، خردادماه سال 1368 مجموعه‌ای با عنوان "رعنا" را با موضوعی پیرامون حوادث انقلاب با بازی گلچهره سجادیه، پرویز پرستویی، بهزاد فراهانی، رسول نجفیان، رویا تیموریان، فاطمه گودرزی و سعید نیکپور جلو دوربین برد.
این مجموعه که در گروه فیلم و سریال شبکه یک تهیه شده بود، یک سال پس از تولید از این شبکه پخش شد و در آن زمان توانست مخاطبان بسیاری را جذب کند. این هفته در بررسی مجموعه‌های ماندگار سیما به بررسی سریال "رعنا" پرداختیم.
میرباقری در دومین کار تلویزیونی خود در مجموعه‌ای هشت قسمتی داستان دختری به نام "رعنا" را روایت کرد. او دختر مردی به نام سنایی از صابون پزهای قدیمی تهران است. رعنا برداری به نام منصور دارد. پس از چندی مردی به نام دانایی که دبیر آموزش و پرورش است به خواستگاری رعنا می‌آید و با وجود مخالفت‌های منصور با او ازدواج می‌کند، اما پس از گذشت مدت زمانی دانایی به خاطر شرکت در فعالیت‌های سیاسی دستگیر و روانه زندان و کشته شد.پس از سال‌ها پسر رعنا که به شدت درگیر انقلاب اسلامی و مبارزه با رژیم پهلوی در سال 1357 است ،در یک درگیری خیابانی مفقود می‌شود . رعنا و دخترش به دنبال یافتن او هستند که ماجراهایی از گذشته دوباره باز و زنده می‌شود.
میرباقری: به عمد شیوه فلاش بک را در سریال "رعنا" انتخاب کردم
داود میرباقری طی روایت این داستان، مقطعی از تاریخ معاصر را نیز روایت کرد. بخش عمده‌ای از داستان مجموعه "رعنا" به شیوه فلاش بک روایت شده است. میرباقری درباره انتخاب این شیوه بعد از پخش مجموعه در گفتگو با هفته نامه سروش گفت: شاید شیوه ارجاع به گذشته ساده و دم دستی تلقی شود، اینکه هر نویسنده هر کجا کم می‌آورد به فلاش بک مراجعه می‌کند، اما من در این قصه کم نیاورده بودم، بلکه به عمد و از روی علاقه این شیوه را انتخاب کردم.
وی درباره دلیل تعهد خود برای استفاده از این شیوه گفت: بعضی از موقعیت‌های دراماتیک قصه ریشه‌اش در خاطرات تلخ و شیرین گذشته است، به همین خاطر استفاده از فلاش بک در ایجاز، ساختار و پرداخت کلی این قصه کمک می‌کرد.
این کارگردان در ادامه درباره دلبستگی‌اش به شیوه فلاش بک اشاره کرد و توضیح داد: معتقدم که انسان مجموعه‌ای از سبک‌ها است که البته این سبک‌ها بر اساس کاراکتر اصلی و شروع درست آن ایجاد می‌شود. هر انسانی در مقاطع مختلف زندگی بخشی از زندگی را پشت سر می‌گذارد و در این میان نیز قوه تخیل او در روال زندگی عمل می‌کند. لذا در غالب موارد در یک قصه کاراکترها نه حال و نه گذشته‌ای مشخص دارند و نه فکری به آینده، به همین دلیل من در پی ارتباط منطقی و درست بین این سه عرصه یعنی گذشته، حال و آینده هستم.
وی خاطرنشان ساخت: محور اصلی این قصه، عشق است و عشق هم مقوله‌ای است جاودانه که در هر زمان قابلیت مطرح شدن را دارد. بنابراین نباید به دنبال رابطه‌ای خاص با زمان فعلی در آن گذشت.
میرباقری با بیان این نکته که تصویری شناخته شده از یک زن در ذهنش او را برای نگارش فیلمنامه رعنا ترغیب کرد، گفت: رعنا شخصیتی بود که در ذهن من با توجه به آدم‌های اطرافم خیلی شناخته شده بود. بر خلاف روال قبلی که همیشه موضوع را اصل قرار می‌دادم، این بار با یک تصویر شروع کردم، اما نتیجه آن شخصیتی نشد که من می‌شناختم، بلکه جور دیگری شد. به هر حال خودم هم از نتیجه نوشته خودم متعجب هستم. به نظرم می‌آید که اگر کار به همان میزان صمیمیت نوشته شده، اجرا نمی‌شد باز هم برای من فوق العاده دوست داشتنی بود.
تیموریان: مجموعه "رعنا" پایه گذار شرایط جدیدی در تلویزیون شد/ "رعنا" یک اثر زنانه، لطیف است
رویا تیموریان، بازیگر مجموعه تلویزیونی "رعنا" در پاسخ به این سئوال که بازی در مجموعه "رعنا" اولین کار تصویری شما بود، فکر می‌کنید تجربه خوب‌تان در عرصه تئاتر چقدر در انتخاب شما برای بازی در این سریال موثر بود، به خبرنگار مهر گفت: فکر می‌کنم خیلی تاثیر داشت. در واقع تجربه تئاتری و خود نقش، حضور میرباقری به عنوان کارگردان و متن قوی و دل انگیز باعث شد که من بازی در این پروژه را بپذیرم. قطعاً تجربه تئاتر به من خیلی کمک کرد تا در کنار کارگردانی آگاه بتوانم نقش را خوب دربیاورم . البته فقط من تئاتری نبودم، بلکه گروهی که در این اثر حضور داشتند همه تجربه تئاتری داشتند، به همین دلیل خروجی هم کیفیت خوبی داشت.
وی درباره اینکه معمولاً وقتی بازیگران تئاتر در یک اثر تلویزیونی بازی می‌کنند، مجموعه‌ای قوی شکل می‌گیرد، توضیح داد: قعطعاً همین‌طور است، چرا که تئاتر آموزش زیادی به بازیگر می‌دهد و باعث می‌شود بازیگر موارد مختلفی را در بازیگری آموزش ببیند، تجربه خوبی که کمتر درعرصه‌های دیگر به دست می‌آید.
این بازیگر درباره قصه جذاب مجموعه که باعث محبوب شدن آن در میان مردم شده بود، توضیح داد: مجموعه "رعنا" پایه‌گذار شرایط جدیدی در تلویزیون بود، حتی در آن سال‌ها که فکر می‌کنم سال 69 بود این فرم نگارش، تصویربرداری و حضور شخصیت زن تا این حد جدی و با کارآیی بالا در تلویزیون و حتی سینما نبود. میرباقری با "رعنا" حرکت جدیدی را در تلویزیون آغاز کرد. شخصیت زن در مجموعه "رعنا" خیلی قوی بود. علاوه بر آن در فیلمنامه به مسئله انقلاب هم به شکل صحیحی پرداخت شده بود.
وی ادامه داد: در مجموعه "رعنا" دو زن محور اصلی قصه و تاثیرگذار بودند. نگاه حساس و ویژه به زن به عنوان مادر، عاشق و به عنوان کسی که می‌تواند برای زندگی خودش تجربه کند، یکی از ویژگی‌های مجموعه "رعنا" بود، به همین دلیل این سریال تا این حد در میان مردم محبوب شد.
تیموریان درباره اینکه آیا میرباقری بازیگران را در صحنه "رعنا" آزاد می‌گذاشت تا بتوانند پیشنهاد خودشان را برای بهتر شدن شخصیت بدهند، توضیح داد: میرباقری خودش نیز زمینه تئاتری داشت و با دقت به پیشنهادهای بازیگران گوش می‌داد. در برخی مواقع موافق یا مخالف بود، اما هرگز سلیقه‌ای عمل نمی‌کرد؛ بلکه با منطق دلیل مخالفتش را نسبت به پیشنهاد بازیگر می‌داد. "رعنا" یکی از به یاد ماندگارترین کارهای پشت صحنه من بود. همدلی، هم زبانی، آزاد بودن در نظر و ... امتیازات کار به حساب می‌آید. علاوه بر آن کار با میرباقری خیلی لذت‌بخش بود و من توانستم با "رعنا" اولین کار تصویری‌ام را تجربه کنم.
این بازیگر با اشاره به خاطراتش در مجموعه "رعنا" گفت: تمام لحظات در این مجموعه شیرین بود. به یاد دارم در آن زمان نمایشی را به کارگردانی بهزاد فراهانی همراه پرویز پرستویی با عنوان "مریم و مردآویج" بازی می‌کردیم. استقبال مردم از نمایش خیلی زیاد بود، حتی برخی مردم با اتوبوس از شهرستان‌هایی همچون اراک برای دیدن این نمایش می‌آمدند. در آنجا بود که داود میرباقری من را دید و برای مجموعه "رعنا" انتخاب کرد. با توجه به اینکه میرباقری زمینه تئاتری داشت، به همین دلیل بازیگران تئاتری هم برای "رعنا" انتخاب کرد. گرچه 20 سال از پخش مجموعه "رعنا" می‌گذرد، اما هنوز هم مردم درباره این مجموعه حرف می‌زنند.
وی درباره اینکه فکر می‌کنید تابوشکنی "رعنا" به ویژه در قصه و نگاه تازه‌ای که به مقوله عشق داشت، چقدر در محبوبیت این مجموعه موثر بود، توضیح داد: فکر می‌کنم خیلی موثر بود. این مجموعه تابوشکنی زیادی در مقوله عشق داشت. مثلاً دختری که خودش به خواستگاری می‌رود. "رعنا" یک کار زنانه، بسیار لطیف و تاثیرگذار بود. شاید باور نکنید، اما خیلی از مردم به من می‌گویند کارهایم را بعد از "رعنا" دنبال می‌کنند و خاطره این مجموعه هنوز هم در ذهن‌شان ماندگار مانده است، حتی چند سال پیش که این مجموعه دوباره پخش شد نسل جوان هم با دیدن آن همین نظر را داشتند.
تیموریان در پاسخ به این سئوال که فکر می‌کردید روزی کارتان را در تصویر با یک اثر خوب شروع کنید، عنوان کرد: من در آن دوره که تئاتر کار می‌کردم همیشه علاقمند بودم تا زمانی که به پختگی لازم نرسم کار تصویر انجام ندهم. گرچه برخی به من می‌گفتند که دیر می‌شود یا سن‌ام بالا می‌رود، اما من به این حرف‌ها بی توجه بودم. آنچه برایم اهمیت داشت این بود که چگونه وارد شوم؟ و چطور بمانم؟ حتی بعد از "رعنا" پیشنهادهای زیادی داشتم، اما دوباره به سمت تئاتر رفتم تا بتوانم خودم را برای بار دیگر آماده کنم.
این بازیگر در ادامه گفتگو با خبرنگار مهر یادآور شد: همه کارهایی که من انجام دادم عزیز است و همیشه سعی کردم انتخاب صحیح داشته باشم."رعنا" تجربه خوبی بود. علاوه بر آن با کارگردانی کار کردم که خودش زمینه تئاتر داشت. او با اشراف کامل قصه این مجموعه را نوشت. همیشه برای هر انسانی برخورد اول خیلی مهم است و برخورد اول من با کار تصویر خاطره خوبی برایم به جا گذاشت.
وی با اشاره به خاطراتش گفت: جالب است بدانید در هنگام تصویربرداری مجموعه "رعنا" من دختر دومم را باردار بودم. از سوی دیگر در صحنه‌های آخر دویدن زیاد داشتیم. گرچه برایم مشکل بود، اما این کار را انجام می‌دادم. برخی مواقع هم میرباقری عصبانی می‌شد و می‌گفت بازیگری که سر کار است نباید این وضعیت را داشته باشد. . جالب است بدانید بعد از اینکه دخترم را به دنیا آوردم گروه تصمیم گرفتند صحنه‌های آخر را با ایجاد تغییراتی دوباره ضبط کنند. مسلماً چهره و فیزیک من بعد از به دنیا آمدن بچه تغییر کرده بود و گروه سعی کردند با ترفند گریم و یا گرفتن صحنه‌های باز این مشکل دیده نشود.
نجفیان: میرباقری با انتخاب من که بازیگری چهره نبودم، ریسک کرد
رسول نجفیان بازیگر نقش پوریا در مجموعه "رعنا" درباره بازی در این سریال به خبرنگار مهر گفت: این سریال در کنار اینکه یک قصه عشق را روایت می‌کرد به انقلاب هم پرداخته بود. در این مجموعه من نقش پوریا را بازی کرده بودم که شخصیت منفی قصه بود، اما جالب است بدانید که مردم بیشتر من را به عنوان آدمی مظلوم که در حق‌اش ظلم شده است، در این سریال باور کردند.
وی ادامه داد: در واقع وقتی من را در کوچه و خیابان می‌دیدند، می‌گفتند که چقدر مظلوم هستم و در حق ظلم شده است. به یاد دارم در آن سال‌ها یک آقایی در میدان شوش با من برخورد تندی کرد و گفت: "بی‌غیرت، چرا گذاشتی نامزدات را از دست در بیاورند! مرد باید غیرت داشته باشد" هر چه به آن دوست عزیز توضیح دادم که این مجموعه نمایشی است و خودم این طور نیستم، باور نکرد.
این بازیگر خاطرنشان ساخت: وقتی میرباقری به من پیشنهاد بازی داد، ریسک کرد؛ چرا که من بازیگر چهره‌ای نبودم. مجموعه "رعنا" جزو تجربه‌های خوب من است و همیشه در خاطرم باقی می‌ماند. میرباقری در این اثر بچه‌های تئاتر را دور هم جمع کرد و مجموعه هم با استقبال زیاد مردم رو به رو شد. در آن سال‌ها من کمتر بازی می‌کردم و بیشتر کارگردان تله تئاتر بودم، اما بعد از بازی در مجموعه "رعنا" پیشنهادهای زیادی به من شد و من محبت میرباقری را که برای بازی در سریال "رعنا" انتخاب کرد، فراموش نمی‌کنم، چون جسارت کرد.
نجفیان در پایان افزود: البته در این مجموعه رویا تیموریان هم اولین کار تصویری‌اش بود یا فاطمه گودرزی اولین کار جدی‌اش بود. در مجموع کار با میرباقری خیلی لذت بخش بود و تمام لحظات کار کردن در این سریال شیرین و به یادماندنی بود.
آذین: "رعنا" تجربه جدیدی برای داود میرباقری بود
جبار آذین، منتقد درباره مجموعه "رعنا" به خبرنگار مهر گفت: "رعنا" تجربه نمایشی جدیدی برای داود میرباقری و تلویزیون بود و این مجموعه برگرفته از فضای اجتماعی و سیاسی آن دوران ساخت شد. "رعنا" جزو کارهای خوب و پرخاطره تلویزیون از یک کارگردان متبحر در عرصه سینما، تئاتر و تلویزیون سال‌های بعد کشور است. ساختار نمایشی خوب و شخصیت پردازی‌های اصولی ،مقبول و دیالوگ‌های خوب از امتیازهای مجموعه "رعنا" بود و میرباقری را در تولید کارهای تلویزیون توانا و خوش فکر نشان داد.
وی در ادامه افزود: استفاده از بازیگران تئاتری و معرفی یک چهره مستعد که بعدها در سینمای ایران به عنوان بازیگری قدرتمند و محترم شهرت یافت (رویا تیموریان ) و بهر‌ه‌گیری از دکورهای تلویزیونی حجیم و مناسب، متن خوب و بازی‌های روان از ویژگی‌های "رعنا" محسوب می‌شود. تمام امتیازهای هنری و فنی "رعنا" آن را اثری دیدنی ساخته بود تا مضامین خوب را واگویه کند و از عشق‌ها، رشادت‌ها، مبارزه‌ها، آرمان‌ها، تلخی‌ها و شیرینی‌ها بگوید و چه خوب هم در آن سال‌های کم رونقی تلویزیون اینها گفته شد و همین‌ها "رعنا" را با تجربه اندوزی‌هایش در اذهان به یادگار نشاند.
این منتقد خاطرنشان ساخت: گرچه اکنون با توجه به تکنولوژیک شدن صدا و سیما کمتر اشتیاقی برای تولید امثال "رعنا" وجود دارد، اما این سازمان می‌تواند از امکانات فنی، هنری و مالی‌اش برای مضمون عمیق انسانی، اجتمایع و آرمانی "رعنا" قالب مناسب با ویژگی‌های دهه 90 تدارک ببیند و "رعنا" را با شمایل جدید و امروزین در باورها و اعتقادات راسخ دینی، ملی و اجتماعی وارد قاب تلویزیون کند.
------------------------------
گزارش از: فاطمه عودباشی
نظر شما